Tỷ lệ mắc và tử vong do thuyên tắc phổi ở COVID-19

Bài viết Tỷ lệ mắc và tử vong do thuyên tắc phổi ở COVID-19 được dịch bởi Bác sĩ Đặng Thanh Tuấn từ bài viết gốc: Incidence and mortality of pulmonary embolism in COVID-19: a systematic review and meta-analysis

Tổng quan hệ thống và phân tích tổng hợp

Như chúng ta đã biết bệnh do Coronavirus 2019 (COVID-19) vẫn là một đại dịch toàn cầu ngày càng gia tăng, với tỷ lệ mắc và tử vong đáng kể. Các biến chứng nặng của COVID-19 liên quan đến rối loạn đông máu, đặc trưng chủ yếu là tăng nồng độ D-dimer và fibrinogen với nguy cơ huyết khối cao hơn, đặc biệt là thuyên tắc phổi (PE, pulmonary embolism), đã được báo cáo gần đây [1]. Tuy nhiên, dịch tễ học của PE ở bệnh nhân COVID-19 hiện chỉ dựa trên một loạt trường hợp nhỏ và các nghiên cứu hồi cứu. Đánh giá có hệ thống và phân tích tổng hợp này giải quyết khoảng trống về kiến thức này, tạo điều kiện cho các nhà cung cấp dịch vụ chăm sóc sức khỏe tuyến đầu hiểu được tỷ lệ PE và tỷ lệ tử vong trong COVID-19.

Các nghiên cứu ngôn ngữ tiếng Trung hoặc tiếng Anh có liên quan được xác định bằng cách tìm kiếm có hệ thống EMBASE và PUBMED từ khi bắt đầu đến ngày 28 tháng 6 năm 2020, sử dụng các từ khóa “COVID-19”, “thuyên tắc phổi”, “tỷ lệ mắc bệnh”, “tỷ lệ hiện mắc” và “tỷ lệ tử vong” với các thuật ngữ MeSH thích hợp, nhờ đó danh sách tham chiếu của các nghiên cứu đã xác định mang lại các nguồn bổ sung. Chúng tôi đã loại trừ tóm tắt hội nghị, các loại ấn phẩm khác (ví dụ: bài xã luận, bài báo đánh giá, bài bình luận và sự đồng thuận điều trị) và các nghiên cứu thiếu các báo cáo về tỷ lệ PE hoặc tỷ lệ tử vong. Hai người đánh giá (SCL, SCS) đã sàng lọc các tiêu đề và tóm tắt về mức độ liên quan, đánh giá độc lập toàn bộ văn bản của các kết quả tìm kiếm được sàng lọc, và đưa ra danh sách cuối cùng các nghiên cứu để đưa vào thông qua thảo luận và chỉ sau khi đạt được thỏa thuận hoàn toàn. Tất cả các phân tích thống kê được thực hiện bằng MedCalc (Windows) phiên bản 15.0 (Phần mềm MedCalc, Ostend, Bỉ). Tỷ lệ mắc và tỷ lệ tử vong của PE trong COVID-19 được biểu thị bằng tỷ lệ với khoảng tin cậy (CI) 95%, sử dụng mô hình tác động ngẫu nhiên và được hiển thị dưới dạng biểu đồ rừng (Forest plot).

Sự không đồng nhất giữa các nghiên cứu được phát hiện bằng thử nghiệm Cochran Q, theo đó giá trị p <0,10 cho thấy sự không đồng nhất đáng kể. Chúng tôi đã đánh giá tỷ lệ biến động trong các ước tính nghiên cứu do tính không đồng nhất thông qua thống kê I2.

Chúng tôi loại trừ 78 trong số 97 bài báo được sàng lọc: 20 nghiên cứu trùng lặp, 5 nghiên cứu không liên quan, 3 là tóm tắt hội nghị, 21 là các loại ấn phẩm khác, 28 thiếu dữ liệu về tỷ lệ mắc hoặc tử vong PE, và 1 được xuất bản bằng tiếng Pháp. Cuối cùng, phân tích của chúng tôi bao gồm 19 bài báo, chủ yếu từ Châu Âu (84%) và chúng tôi tóm tắt dữ liệu nhân khẩu học của họ trong Bảng 1. Nhìn chung, tỷ lệ mắc và tỷ lệ tử vong của bệnh nhân COVID-19 phát triển PE là 15,3% (95%: 9,8–21,9) và 45,1% (95%: 22,0– 69,4), tương ứng. Một số bằng chứng về sự không đồng nhất thống kê giữa các nghiên cứu báo cáo tỷ lệ PE (I2: 92,0%, p <0,001) và tỷ lệ tử vong (I2: 78,6%, p <0,001) trong COVID-19 đã được quan sát (Hình 1).

Với các báo cáo ngày càng tăng về PE sau khi nhiễm COVID-19, phát hiện của chúng tôi chỉ ra rằng gần 2/10 phát triển PE trong tổng số 1835 bệnh nhân COVID-19. Bất động, viêm, đông máu hoạt hóa và tiêu sợi huyết bị ức chế đã được đề xuất để giải thích sự xuất hiện của PE ở bệnh nhân COVID-19; tuy nhiên, tỷ lệ PE ở bệnh nhân COVID-19 cao hơn ở bệnh nhân cúm theo mùa và đại dịch (3%) [21]. Ngoài ra, báo cáo của chúng tôi chỉ ra bệnh nhân COVID-19 bị PE có thể có tỷ lệ tử vong cao hơn tới 45% so với các trường hợp chung (tỷ lệ tử vong tại bệnh viện 4%) [22]. Do đó, các nhân viên y tế tuyến đầu nên cảnh giác về sự xuất hiện của các biến chứng PE nặng và có thể gây tử vong ở bệnh nhân COVID-19 [23].

Theo những gì chúng tôi biết, tổng quan có hệ thống này là tổng kết đầu tiên về tỷ lệ mắc và tử vong PE ở bệnh nhân COVID-19. Tuy nhiên, nên thận trọng khi giải thích các phát hiện của chúng tôi. Đầu tiên, hầu hết các tài liệu được công bố đều là các nghiên cứu quan sát nên rất khó để xác nhận mối quan hệ nhân quả giữa COVID-19 và PE. Thứ hai, sự không đồng nhất về mặt lâm sàng giữa các nghiên cứu là đáng chú ý; ví dụ, các nghiên cứu bao gồm áp dụng các công cụ chẩn đoán khác nhau có độ nhạy và độ đặc hiệu khác nhau để điều tra tỷ lệ PE. Kết luận, phòng ngừa và kiểm soát COVID-19 vẫn là điều tối quan trọng trong đại dịch hiện nay, nhưng đánh giá lặp lại và xử trí tối ưu các biến chứng PE có thể cải thiện đáng kể tiên lượng và giảm tỷ lệ tử vong ở bệnh nhân COVID-19 [24].