Bệnh lang beng (hay lang ben) là một bệnh ngoài da khá thường gặp. Ở những nước có khí hậu ôn đới, nó ảnh hưởng đến khoảng 1% dân số, và ở một số nước nhiệt đới, nó ảnh hưởng đến khoảng 40%. Bệnh cũng phổ biến ở nam giới cũng như ở nữ giới. Hầu hết mọi người mắc bệnh lần đầu khi còn trẻ. Bệnh lang ben, là một tình trạng da đặc trưng bởi các mảng sáng hơn hoặc sẫm màu hơn da bình thường của bệnh nhân. Bệnh gây ra bởi một loại men (nấm) được tìm thấy trên da của hầu hết mọi người. Bệnh thường khởi phát nhiều ở lứa tuổi trẻ lớn, tuy nhiên, các độ tuổi khác hoàn toàn có thể mắc bệnh. Bệnh lang beng thường không có hại và không lây nhiễm. Bệnh không quá nguy hiểm nhưng cũng đem đến không ít bất tiện cho người bệnh. Bài viết dưới đây sẽ giúp bạn có thêm hiểu biết cơ bản về bệnh cũng như cung cấp cho bạn đọc cách xử trí và điều trị tình trạng này.
Lang beng là bệnh gì?
Lang beng (Tinea Versicolor) là một bệnh do nấm gây ra nhiễm trùng với nhiều đốm nhỏ, phẳng trên da. Các nốt ban có thể bong tróc hoặc gây ngứa nhẹ. Nhiều nốt nhỏ có thể tụ lại thành những vùng loang lổ lớn, thường là ở những phần da nhờn của cơ thể như ngực và lưng. Các đốm có thể sáng màu hơn hoặc tối màu hơn những vùng da xung quanh.
Lang beng ở trẻ nhỏ có nguy hiểm không?
Bệnh lang ben là một bệnh nhiễm trùng da do nấm. Nguyên nhân là do nấm men trên da. Nó xảy ra thường xuyên nhất ở thanh thiếu niên. Bệnh cũng xảy ra ở trẻ nhỏ với tần suất thấp, thường gây ra lo lắng cho nhiều phụ huynh. Một số yếu tố nguy cơ ở trẻ nhỏ khiến chúng có nguy cơ mắc lang ben cao:
- Sống ở vùng khí hậu nóng ẩm: Nước ta là một nước khí hậu nhiệt đới ẩm, là điều kiện thích hợp cho sự phát triển của các sinh vật đặc biệt là các loại nấm. Sự sinh trưởng quá mạnh của nấm cư trú trên da có thể gây ra lang beng hoặc nhiều bệnh lý ngoài da khác ở trẻ nhỏ.
- Da không được giữ khô ráo và có nhiều dầu sẽ tạo điều kiện cho quần thể nấm phát triển mạnh mẽ.
- Hệ miễn dịch suy giảm cũng là một yếu tố rủi ro cho sự phát bệnh của lang beng. Hệ miễn dịch trẻ có thể yếu đi sau một đợt ốm, sau một đợt dùng kháng sinh hoặc do cơ địa của em bé.
Nguyên nhân gây ra bệnh lang ben
Bệnh lang ben có tác nhân được xác định là do Malassezia, một loại nấm thân dầu lưỡng hình, còn được gọi là Pityrosporum gây ra. Nó là một thành phần của hệ thực vật sinh lý của da. Cho đến nay, 14 loài Malassezia đã được xác định. Các loài chính được phân lập trong bệnh lang ben là Malassezia furfur, Malassezia globosa, Malassezia inheritodialis.
Bệnh lang ben do vi nấm gây ra. Loại nấm này sống cùng chúng ta, được coi như một loại nấm thường trú trên da. Nguyên nhân chính xác tại sao nấm lại phát triển và gây ra các mảng có thể nhìn thấy ở một số người nhưng không phải ở những người khác chưa được tìm hiểu rõ ràng. Bệnh lang ben xảy ra thường xuyên hơn ở thanh thiếu niên và thanh niên có lẽ do sự gia tăng sản xuất bã nhờn của các tuyến bã nhờn, tạo điều kiện cho một môi trường giàu lipid hơn mà Malassezia có thể phát triển. Bệnh lang ben ảnh hưởng đến nam giới và nữ giới như nhau và chưa có ghi nhận nào về ưu thế dân tộc cụ thể. Điều quan trọng cần biết là bệnh lang ben không liên quan gì đến việc vệ sinh kém và bệnh không lây qua bất cứ đường nào.
Những ai thường mắc bệnh lang ben?
Tuy chưa tìm ra được bản chất cơ chế của lang beng xong người ta đã tổng kết được một số yếu tố làm tăng tỷ lệ mắc bệnh lang beng ở những quần thể nhất định. Thông thường, rửa và tắm thường xuyên sẽ loại bỏ da chết và nấm (nhiều loại nấm). Nhưng trong thời tiết nóng và ẩm ướt, chẳng hạn như trong mùa hè hoặc ở các khu vực nhiệt đới, nấm có thể phát triển nhanh hơn. Khi những loại nấm này phát triển về số lượng, sự cân bằng tự nhiên của chúng trên da bị ảnh hưởng, màu sắc bình thường của da thay đổi và các đốm xuất hiện.
Những người có làn da nhờn nhiều dầu, đặc biệt là thanh thiếu niên và thanh niên, rất dễ bị lang ben. Bệnh này không lây lan từ người này sang người khác.
Những điều khác làm tăng khả năng mắc bệnh lang ben bao gồm:
- Bệnh nhân có hệ thống miễn dịch bị suy giảm, có thể xảy ra khi mang thai hoặc mắc một số bệnh. Hệ thống miễn dịch có thể bị suy yếu bởi những thứ như một số loại ung thư hoặc thuốc ức chế hệ thống miễn dịch – ví dụ sau khi cấy ghép nội tạng. Tiền sử sử dụng một số loại thuốc, chẳng hạn như corticosteroid, thuốc kháng sinh hoặc thuốc tránh thai cũng được xác định làm tăng nguy cơ mắc bệnh lang beng.
- Gen có lẽ cũng đóng một vai trò quan trọng. Trẻ em trong gia ddingf có bố mẹ hoặc anh chị em có tiền sử lang beng dường như có tỷ lệ nấm da cao hơn những trẻ khác.
Biểu hiện của bệnh lang beng
Trong bệnh lang ben, ban đầu xuất hiện những mảng da nhỏ hình tròn hoặc bầu dục, sau hợp lại thành những mảng lớn hơn với hình dạng bất thường. Chúng đặc biệt phổ biến ở lưng, ngực, cổ hoặc cánh tay. Ở trẻ em, các mảng ban da có thể xuất hiện ở cả da mặt, da đầu.
Các mảng có thể có màu vàng hoặc hơi nâu, hoặc đôi khi có màu đỏ hoặc hồng. Chúng thường sáng hơn hoặc sẫm màu hơn vùng da lành xung quanh. Bởi vì những mảng này hầu như không đổi màu dưới ánh nắng mặt trời, chúng sẽ dễ nhận thấy hơn nếu bạn bị rám nắng. Các vùng da bị ảnh hưởng cũng có thể hơi có vảy. Người bệnh có thể bị ngứa tuy nhiên khá hiếm. Nếu có, ngứa khá nhẹ và xảy ra trong thời gian ngắn.
Các mảng ban có thể nhiều và trầm trọng hơn vào mùa hè, hoặc mùa ẩm, hay khi bệnh nhân có hệ miễn dịch suy giảm.
Những kỹ thuật y tế nào dùng để chẩn đoán bệnh lang ben?
Lang beng là một bệnh nấm ngoài da khá đặc trưng do đó bác sĩ có thể chẩn đoán dễ dàng mà không cần sử dụng quá nhiều kĩ thuật.
Bác sĩ sẽ hỏi về tiền sử phát bệnh và các yếu tố liên quan.
Các bác sĩ thường có thể chẩn đoán bệnh lang ben chỉ bằng cách nhìn vào các nhóm mảng sáng hoặc tối điển hình trên cơ thể hoặc cánh tay. Tia cực tím có thể giúp nhận biết sự phát huỳnh quang màu vàng cam của bệnh lang ben.
Để loại trừ các tình trạng da khác có thể xảy ra, bác sĩ có thể sử dụng một dải băng dính trong để lấy mẫu da có vảy và xem xét dưới kính hiển vi. Mẫu sẽ được lấy vùng da bị nhiễm dưới kính hiển vi. Thử nghiệm được sử dụng thường xuyên nhất cho việc này là thử nghiệm KOH . Điều này có thể cho biết liệu vấn đề có phải do nấm gây ra hay không.
Sinh thiết da không cần thiết để xác định chẩn đoán, nhưng nếu nó được thực hiện, sẽ phát hiện được các đặc điểm mô học bao gồm tăng sừng, viêm da và thâm nhiễm nhẹ bề mặt, quanh mạch ở lớp hạ bì. Các yếu tố nấm được khu trú hầu như chỉ trong lớp sừng và thường có thể được hình dung ngay cả ở những phần được nhuộm bằng hematoxylin-eosin. Cả bào tử và sợi nấm của Malassezia đều có mặt và thường được ví như mì spaghetti và thịt viên. Nhuộm axit-Schiff định kỳ có thể cải thiện khả năng nhận biết nấm.
Cách điều trị bệnh lang beng
Bệnh lang ben có thể được cải thiện khi thời tiết mát mẻ hoặc khô ráo, nhưng nó thường không tự khỏi. Lang beng là một bệnh lý khá dễ điều trị. Có một số phương pháp điều trị hiệu quả. Điều trị có thể ngăn chặn phát ban lan rộng và cải thiện vẻ ngoài của làn da. Đôi khi việc điều trị có thể không cần thiết. Nhiều người chỉ tìm đến các phương pháp dược lý khi triệu chứng trở nên trầm trọng.
Thuốc điều trị tại chỗ
Các sản phẩm bôi ngoài da (bôi ngoài da) là cách điều trị lang ben phổ biến nhất do an toàn và tiện dụng, đồng thời cho hiệu quả điều rị khá tốt.
Các sản phẩm thường gặp là dầu gội, sữa rửa bọt và kem bôi chống nấm. Dầu gội có thể được sử dụng trên cơ thể cũng như đầu và có thể dễ sử dụng hơn dạng kem hoặc bọt.
Thuốc bôi ngoài da được coi là liệu pháp điều trị đầu tay đối với bệnh lang ben. Các phương pháp điều trị tại chỗ được chia thành các thuốc chống nấm không đặc hiệu (lưu huỳnh cộng với axit salicylic, selen sulfua 2,5% và kẽm-pyrithione) với tác dụng chủ yếu là loại bỏ mô chết và ngăn chặn sự xâm lấn sâu hơn của nấm, và các loại thuốc chống nấm cụ thể, có tác dụng diệt nấm hoặc kháng nấm. Thuốc chống nấm đặc hiệu bao gồm nhóm imidazole (clotrimazole 1%, ketoconazole 2%, econazole, isoconazole, miconazole), ciclopirox olamine 1% và allylamine (terbinafine 1%). Các dạng galenic như dạng xịt hoặc dung dịch tạo bọt trong dầu gội đầu được ưa chuộng hơn dạng kem vì dạng kem nhờn hơn và khó bôi hơn, đặc biệt là ở những vùng da rộng. Ketoconazole là phương pháp điều trị tại chỗ phổ biến nhất được sử dụng để điều trị bệnh lang ben.
Tùy thuộc vào mức độ mạnh và nồng độ hoạt chất của thuốc, có thể bạn sẽ không cần đơn của bác sĩ cho một số loại sản phẩm. Ví dụ, dầu gội được sử dụng để điều trị bệnh lang ben thường chứa selen sulfide. Nồng độ 1% là nồng độ không cần kê đơn.Với nồng độ 2.5%, bạn cần có đơn thuốc của bác sĩ. Các sản phẩm này thường dùng một hoặc hai lần mỗi ngày trong 1 đến 2 tuần hoặc lâu hơn.
Thuốc điều trị toàn thân
Thuốc uống được xem là phương pháp điều trị thứ hai đối với bệnh lang ben trong trường hợp các ca bệnh lan rộng, nghiêm trọng, hay tái phát. Các liệu pháp điều trị toàn thân bao gồm itraconazole (200 mg mỗi ngày trong 7 ngày) và fluconazole (liều 150 đến 300 mg hàng tuần trong 2 đến 4 tuần) được ưa chuộng. Ketoconazole đường uống hiện không còn được chấp thuận do tác dụng phụ có thể gây độc cho gan. Terbinafine uống không có hiệu quả trong điều trị bệnh lang ben.
Trong trường hợp bệnh lang ben tái phát, có thể cần điều trị duy trì. Có thể sử dụng điều trị dự phòng tại chỗ. Tuy nhiên, các thuốc chống nấm toàn thân được ưa chuộng hơn vì chúng ít tốn thời gian hơn và đảm bảo tuân thủ tốt hơn. Nhiều nghiên cứu đã được tiến hành để xác định phác đồ dự phòng tốt nhất.
Dự phòng bệnh lang beng
Dự phòng lang beng khá không cần thiết với tất cả mọi người. Bạn chỉ cần dự phòng khi bệnh lang bang của bạn tái phát thường xuyên. Biện pháp dự phòng khá đơn giản bằng cách sử dụng kem, dầu gội hoặc dung dịch chống nấm da ít nhất mỗi tháng một lần. Tần suất sử dụng có thể cao hơn nếu có chỉ định riêng của bác sĩ.
Một số trường hợp nặng hơn có thể cần dùng đến thuốc uống toàn thân.
Giặt và làm sạch thông thường thường có hiệu quả trong việc loại bỏ nấm trên quần áo. Đối với bệnh lang ben dai dẳng, bạn có thể cần giặt khô quần áo hoặc giặt bằng nước nóng nhất có thể để loại bỏ nấm trên quần áo triệt để hơn.
